Józef Rotblad

Józef Rotblat (ur. 4 listopada 1908 w Warszawie, zm. 31 sierpnia 2005 w Londynie) – polsko-brytyjski fizyk, radiobiolog i działacz pokojowy. Jeden z nielicznych naukowców, którzy opuścili Projekt Manhattan z powodów moralnych. Laureat Pokojowej Nagrody Nobla w 1995 roku za działalność na rzecz rozbrojenia nuklearnego.

Wczesne życie i edukacja

Józef Rotblat urodził się w Warszawie w żydowskiej rodzinie jako jedno z siedmiorga dzieci. Wychowywał się w dzielnicy Muranów, przy ulicy Nowolipki, która była wówczas sercem żydowskiej społeczności stolicy. W dzieciństwie doświadczył ubóstwa – jego rodzina, wcześniej dobrze sytuowana, znacznie podupadła finansowo po I wojnie światowej.

Początkowo uczył się samodzielnie, następnie uczęszczał do szkół wieczorowych. Studiował fizykę na Wolnej Wszechnicy Polskiej, a następnie na Uniwersytecie Warszawskim. W 1938 roku obronił doktorat z fizyki w oparciu o badania nad promieniotwórczością. Dalsze badania prowadził w Paryżu i Liverpoolu.

Kariera naukowa

W 1939 roku, dzięki zaproszeniu Jamesa Chadwicka, wyjechał do Wielkiej Brytanii. Pracował nad zastosowaniem izotopów promieniotwórczych w medycynie. W latach 1944–1945 uczestniczył w Projekcie Manhattan w Los Alamos. Rotblat był jedynym naukowcem, który z powodów moralnych zrezygnował z udziału w Projekcie Manhattan, gdy dowiedział się, że Niemcy nie pracują nad bombą atomową.

Pominięcie jego postaci w filmie zostało skrytykowane przez niektórych komentatorów jako znaczące przeoczenie, biorąc pod uwagę jego unikalną postawę etyczną i wkład w debatę nad bronią jądrową.

Po wojnie osiadł na stałe w Wielkiej Brytanii. Od 1949 roku był profesorem fizyki w szpitalu St Bartholomew’s w Londynie. Zajmował się m.in. wpływem promieniowania jonizującego na organizm człowieka.

Działalność na rzecz pokoju

Był współautorem Manifestu Russella-Einsteina z 1955 roku, który apelował do ludzkości o ograniczenie zagrożenia nuklearnego. W 1957 roku współorganizował pierwszą konferencję Pugwash, skupiającą naukowców z całego świata, pracujących na rzecz kontroli zbrojeń i światowego pokoju. Przez wiele lat pełnił funkcję sekretarza generalnego ruchu Pugwash.

Pokojowa Nagroda Nobla

W 1995 roku, z okazji 50-lecia zrzucenia bomby atomowej na Hiroszimę, Józef Rotblat i Konferencje Pugwash zostali uhonorowani Pokojową Nagrodą Nobla za „wysiłki na rzecz zmniejszenia roli broni jądrowej w polityce międzynarodowej”.

Odznaczenia

Pokojowa Nagroda Nobla (1995)
Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski
Order Imperium Brytyjskiego
Członkostwa honorowe w licznych towarzystwach naukowych

Upamiętnienie

W 2009 roku w Warszawie, przy ulicy Nowolipki, odsłonięto tablicę pamiątkową poświęconą Rotblatowi.
Jego imię noszą liczne programy i inicjatywy edukacyjne związane z pokojem i etyką w nauce.
Występuje w licznych publikacjach i dokumentach jako przykład naukowca kierującego się odpowiedzialnością moralną.

Film Oppenheimer

Józef Rotblat nie został przedstawiony w filmie Oppenheimer w reżyserii Christophera Nolana. Jego postać nie pojawia się ani na ekranie, ani nie jest wspomniana w dialogach.